معرفی کتاب
«مجازات اعدام: منشأ، تاریخ، قربانیان»
نویسنده: کارل برونو لِدِر (Karl Bruno Leder)
کارل برونو لِدر نویسنده و پژوهشگر آلمانی است که سالها در زمینه تاریخ خشونت، جرم و نقش دولتها در اعمال مجازاتهای شدید تحقیق کرده. یکی از مهمترین آثار او، کتاب «قانون اعدام – منشأ، تاریخ، قربانیان» (Die Todesstrafe: Ursprung, Geschichte, Opfer) است؛ اثری جامع، مستند و تکاندهنده که تلاش میکند پشت پردهی یکی از تاریکترین ابزارهای قدرت در طول تاریخ را نشان دهد: مجازات مرگ.
این کتاب فقط یک بررسی تاریخی نیست؛ بلکه پروندهای انسانی و حقوقی درباره این پرسش بزرگ است:
«دولت به چه حقی میتواند یک انسان را بکشد؟»
مقدمه مترجم
در اتاق گاز زنی به نام باربارا گراهام را محکم به صندلی بستند. او به اتهام قتل به مرگ محکوم شده بود اما خود را بیگناه میدانست. یک دقیقه از زندگیاش باقی مانده بود. تقریبا یک دقیقه، که یکباره خبر رسید اعدام به تعویق افتاده است. تا از صندلی بازش کردند، بیهوش به زمین افتاد. رییس و پزشک زندان دست به کار شدند که او را به هوش بیاورند، که خبر دیگری رسید: بیدرنگ اعدامش کنید!
باربارا دوباره به هوش میآید. هاج و واج دور و برش را نگاه میکند: "زندهام. خدا را شکر!" در این هنگام رئیس زندان با تاسف به اطلاع او میرساند که اعدام اجرا میشود. رئیس از باربارا می خواهد، عاجزانه میخواهدکه قوی باشد. اما باربارا با شنیدن خبر اعدام جیغی میکشد و از پا میافتد. نیمه جان بار دیگر خود را بیگناه میداند.
او را به اتاق گاز بر میگردانند، به صندلی وصل میکنند و در اتاق را هم میبندند. همه چیز مهیای اجرای اعدام است که یک دفعه تلفنی خبر میدهند اعدام باز به تعویق افتاده است.
قضات بیست دقیقهای در مورد فرجام بحث میکنند و سرانجام آن را نمیپذیرند. باربارا را برای بار سوم به اتاق گاز میبرند و به صندلی میبندند. دیگرتوانی برای محکوم نمانده و از پا افتاده است. هنگامی که گاز مرگبار تمام فضای اتاق را فرا بگیرد و پایان زندگی باربارا را رقم بزند، مرگ برای او مانند رهایی است.
این صحنه اعدام در سال ١٩٥٥در کالیفرنیای آمریکا روی داد. آیا میشود به این واقعه، مرگ برای عدالت گفت؟
این صحنهها فقط به گذشته تعلق ندارند و مدام تکرار میشوند. روزی نیست که در گوشه و کنار دنیا خبر اعدام شنیده نشود. در غالب موارد خبر را میشنویم اما از جزئیات امر بیخبر میمانیم. سال ١٩٧٩ بیشترین اخبار اعدام از ایران بعد از انقلاب میآمد که سران و وابستگان رژیم گذشته را اعدام می کردند. اما این اخبار دیگر روزمره شدهاند و از همه جا میآیند. در آفریقای جنوبی یک بار شش محکوم را حلقآویز کردند. در همان حال که در عربستان گردن میزدند، در پاکستان بوتو را به دار آویختند و در آمریکا محکومان را بر صندلی الکتریکی نشاندند. اعدامهایی که از آنها باخبر میشویم چه بسا کمتر از اعدامهایی باشند که از آنها بیخبر میمانیم.
این صحنه اعدام در سال ١٩٥٥در کالیفرنیای آمریکا روی داد. آیا میشود به این واقعه، مرگ برای عدالت گفت؟
این صحنهها فقط به گذشته تعلق ندارند و مدام تکرار میشوند. روزی نیست که در گوشه و کنار دنیا خبر اعدام شنیده نشود. در غالب موارد خبر را میشنویم اما از جزئیات امر بیخبر میمانیم. سال ١٩٧٩ بیشترین اخبار اعدام از ایران بعد از انقلاب میآمد که سران و وابستگان رژیم گذشته را اعدام می کردند. اما این اخبار دیگر روزمره شدهاند و از همه جا میآیند. در آفریقای جنوبی یک بار شش محکوم را حلقآویز کردند. در همان حال که در عربستان گردن میزدند، در پاکستان بوتو را به دار آویختند و در آمریکا محکومان را بر صندلی الکتریکی نشاندند. اعدامهایی که از آنها باخبر میشویم چه بسا کمتر از اعدامهایی باشند که از آنها بیخبر میمانیم.
پرسش اساسی این است که یک دولت به چه حقی یکی از شهروندانش را میکشد؟ آیا مشروعیت کافی برای این اقدام وجود دارد؟ آیا دولت اخلاقا محق به چنین اقدامی است، یا اینکه بنا به توصیهای، سفارشی یا ضرورتی دست به این کار میزند؟
ازعصر روشنگری تاکنون، یعنی از بیش از ٢٥٠ سال پیش، این پرسشها فلاسفه، سیاستمداران و بخش وسیعی از افکارعمومی را به خود مشغول داشتهاند، ولی هنوز جواب قانع کنندهای وجود ندارد. علت این است که مجازات مرگ را یک موضوع حقوقی میدانند، اما موضوع فقط حقوقی نیست و بسی فراتر از آن است. این یک موضوع اجتماعی همگانی است. رسیدگی به ابعاد مختلف آن از توان تفکر قضایی خارج است. اِعمال قضایی عدالت به عقل سلیم، واقعبینی و هوشیاری نیاز دارد امابرای مجازات اعدام به این چیزها نیاز نیست؛ اعمال این مجازات از احساساتی در سطح پایینتر آب میخورد. باید پرسید آن نیازهای اجتماعی وروانی که دنبال خون هستند کدامند؟
کتاب "مجازات اعدام"، به این پرسش پرداخته و درجستوجوی درونیترین معانی مجازات اعدام، شکلگیری و تکامل آن را از آغاز تا اکنون پی میگیرد. با شناخت انگیزههای بدوی انسان بهتر میتوان به انگیزههای امروزین دراعمال مجازات اعدام پی برد. یک اهمیت کتابی که ترجمهاش را میخوانید، توجه به این نکته است.
مشخصات اصل آلمانی کتاب چنین است:
Karl Bruno Leder: Todesstrafe - Ursprung, Geschichte, Opfer, München 1987
در برگردان فارسی، کتاب تا حدی خلاصه شده است.
کارل برونو لدر مولف کتاب "مجازات اعدام" سال ١٩٢٩ در آلمان به دنیا آمد و در جوانی به علت مخالفت با دیکتاتوری، سالهای متمادی در آلمان شرقی زندانی بود. موضوع کتابهای او پیگیری ریشههای قدرت، دیکتاتوری و جنگ است. "چگونه دیکتاتور دیکتاتور میشود" عنوان کتاب دیگری از اوست که در سال ۱۹۸۳ منتشر شده است.
موضوع و هدف اصلی کتاب
لِدر با نگاهی تاریخی، حقوقی و اخلاقی نشان میدهد که:
اعدام همیشه ابزار عدالت نبوده؛
در بسیاری از دورهها وسیلهای بوده برای ترساندن مردم و سرکوب مخالفان سیاسی؛
و قربانیان آن تنها مجرمان نبودهاند، بلکه انسانهایی بیگناه، اقلیتها، مخالفان حکومتها و حتی کودکان نیز در فهرست کسانی هستند که توسط دولتها کشته شدهاند.
کتاب از دوران باستان تا جهان امروز پیش میرود و به خواننده نشان میدهد که مجازات اعدام چگونه شکل گرفت، چگونه توسعه یافت و چرا بسیاری از کشورها آن را کنار گذاشتهاند.
چرا این کتاب مهم است؟
✔️ نگاهش فقط حقوقی نیست؛ انسانمحور است.
✔️ تاریخ را بدون سانسور روایت میکند.
✔️ نشان میدهد قدرت سیاسی چطور از حقِ کشتن سوءاستفاده میکند.
✔️ نمونههایی از اعدامهای اشتباه، اعدامهای سیاسی و قربانیان ناشناس ارائه میدهد.
✔️ نقدی جدی بر «انتقاممحوری» سیستمهای کیفری دارد.
ساختار کلی کتاب (فصلهای مهم)
این کتاب چند بخش بزرگ دارد:
۱. منشأ اعدام در تمدنهای اولیه
قربانیکردن انسانها
نقش ترس، اسطوره و دین
اعدام بهعنوان ابزار کنترل جمعیت و تثبیت قدرت
۲. روشهای تاریخی اعدام
(با روایتهای تکاندهنده اما مستند)
دار زدن
گردن زدن
چرخکاری (شکستن استخوانها با چرخ)
تیرباران
سنگسار
سوزاندن
اعدامهای نمایشی در دوران امپراتوریها
۳. قربانیان اعدام
مخالفان سیاسی
اقلیتهای دینی
زنان در دورههای تاریخی
افراد بیگناه و پروندههای اشتباه قضایی
نمونههایی از دیکتاتوریهای قرن ۲۰
۴. اعدام در دوران مدرن
بحثهای اخلاقی و حقوق بشری
چرا برخی کشورها اعدام را لغو کردند؟
نقش سازمانهای حقوق بشری
آمار و نمونههای جهانی
۵. موافقان و مخالفان اعدام
استدلالهای حقوقی، اخلاقی و اجتماعی دو طرف
چرا استدلال «بازدارندگی» معمولاً در عمل شکست میخورد
نقد لدر بر مجازات مرگ: «دولت حق ندارد کاری را انجام دهد که از مردمش منع میکند.»
سبک نگارش کتاب
نثر کتاب ساده اما مستند است.
لِدر:
به زبان احساسی نزدیک نمیشود،
اما با روایتهای واقعی کاری میکند که خواننده عمیقاً تحتتأثیر قرار بگیرد.
او از اسناد تاریخی، پروندههای قضایی، و گزارشهای حقوق بشری برای روایت خود استفاده میکند.
این کتاب برای چه کسانی مناسب است؟
✔️ علاقهمندان به تاریخ
✔️ فعالان حقوق بشر
✔️ دانشجویان حقوق و علوم اجتماعی
✔️ پژوهشگران سیاست
✔️ کسانی که میخواهند ریشههای خشونت دولتی را بهتر بفهمند
✔️ و هر خوانندهای که میخواهد بداند «چرا جهان امروز در مسیر حذف اعدام پیش میرود»
جمعبندی
«مجازات اعدام: منشأ، تاریخ، قربانیان» فقط یک کتاب درباره تاریخ نیست.
این اثر به ما یادآوری میکند که زندگی انسان مهمتر از قدرت دولتهاست.
کتاب لِدر، پرسشی اخلاقی و جهانی را دوباره زنده میکند:
آیا کشتن یک انسان — حتی یک مجرم — میتواند عدالت باشد؟
